Hart en vaatstelsel: hoe werkt het?
Deze maand legt Hélène, ingenieur onderzoek en ontwikkeling en doctor in de trainingsfysiologie, uit waarom nu precies sporten zo goed is voor hart en vaatstelsel.
Natuurlijk weet je wel iets over het hart en vaatstelsel en weet je dat beweging goed is om de machine beter te laten functioneren! Maar wat is het nu precies? Waarvoor dient het hart en vaatstelsel in je lichaam? Waarom is het fundamenteel bij sporten? Waarom is het belangrijk om er goed voor te zorgen?
Het lichaam bestaat uit verschillende stelsels die met elkaar in wisselwerking zijn. De bekendste zijn het spierstelsel dat alle spieren van het menselijk lichaam omvat, het beenderstelsel met alle beenderen, het zenuwstelsel met alle zenuwverbindingen en het hart en vaatstelsel waar we het vandaag over zullen hebben.
Het hart en vaatstelsel omvat het hart, alle bloedvaten in het hele lichaam en de vloeistof die erdoor stroomt: bloed.
Het hart is een spier en de 'pomp' van het systeem. Door regelmatig samen te trekken, pompt het hart het bloed snel of minder snel rond in het gesloten systeem. Dit autonoom pomptempo is beter bekend onder de naam hartslag, die wordt uitgedrukt in slagen per minuut. De hartslag varieert van hartslag in rust tot maximale hartslag.
De bloedvaten kunnen we dan weer zien als 'leidingen'. Ze omvatten de slagaders, die het bloed van het hart naar de rest van het lichaam brengen, en de aders, die het bloed weer terug naar het hart brengen. Het is essentieel dat het bloed vrij kan stromen in het hele lichaam om onder meer zuurstof, voedingsstoffen en hormonen te transporteren naar de organen die daar behoefte aan hebben.
Binnen dit gesloten systeem circuleert voortdurend een hoeveelheid bloed die gemiddeld 3,5 tot 4 liter bedraagt bij een volwassen vrouw en 5 tot 5,5 liter bij een volwassen man. De hoeveelheid bloed hangt af van verschillende factoren zoals het geslacht, de lichaamslengte, de corpulentie, de leeftijd, het trainingsniveau enz.
Schematische voorstelling van de bloedsomloop. Een gesloten kring.
De rode kleur staat voor zuurstofrijk bloed, terwijl de blauwe kleur staat voor bloed dat arm is aan zuurstof en rijk aan koolstofdioxide (CO²).
Het bloed neemt zuurstof op aan de longen, keert terug naar het hart via de twee holle ruimtes links (linkerboezem en linkerkamer) en wordt vervolgens via de slagaders door het hele lichaam gevoerd (o.a. naar de spieren). Bij de overgang naar de kleinste bloedvaten, de haarvaten, wordt zuurstof afgegeven aan de cellen.
Andersom gaat hier de CO² van de cellen in het bloed, dat vervolgens via de aders naar de longen stroomt, opnieuw langs het hart. Maar deze keer via de twee holle ruimtes aan de rechterkant (rechterboezem en rechterkamer). Zodra de CO² in de longhaarvaten is, gaat het gas naar de longen om te worden uitgeademd.
Op die manier brengt dit systeem zuurstof vanuit de longen, de plaats waar zuurstof het lichaam binnenkomt, naar de actieve spieren. Tezelfdertijd brengt dit systeem ook voedingsstoffen (vetten, koolhydraten enz.) naar de spieren die deze stoffen omzetten in energie.
Regelmatige lichaamsbeweging heeft op het hart hetzelfde effect als op iedere andere spier in het lichaam.
Als je de spier echter niet gebruikt met verschillende intensiteiten (in het geval van het hart dus met verschillende hartslagen), zal hij minder sterk zijn en zijn capaciteit om samen te trekken verliezen.
Het volume bloed dat de hartspier bij elke hartslag uitstoot (het volume systolische ejectie in ml) zal dan steeds kleiner worden.
Het is dus net zo belangrijk om je hart te trainen aan een lage hartslag (gemiddeld tussen 80 en 120 bpm) dan aan een hoge hartslag (gemiddeld hoger dan 160 bpm).
Regelmatige lichaamsbeweging (2 tot 3 keer per week) is ook goed om je bloedsomloop in goede conditie te houden en vermindert het risico op een beroerte, adertrombose enz.
Tot slot helpt lichaamsbeweging (en voornamelijk duurtraining) ook om de doorbloeding in de spieren te verbeteren doordat nieuwe bloedvaten worden gevormd (angiogenese) en de diameter van de bloedvaten die zuurstof naar de spieren brengen vergroot.
Zet je hart en bloedvaten dus maar aan het werk, zo word je gezond oud!
